روزه سکوتاز احکام روزه سکوت در باب صوم سخن گفته اند. ۱ - اهمیت و فایده سکوتامام خمینی در شرح حدیث جنود عقل و جهل، در بیان فوائد صمت می‌نویسند: «صمت (که ضد آن، هَذَر است) عبارت از سکوت است، لکن در اینجا مقصود، سکوت مطلق نیست؛ زیرا که سکوت مطلق از جنود عقل نیست و افضل از کلام نیست، بلکه کلام در موقع خود، افضل از سکوت است؛ زیرا که به کلام، نشر معارف و حقایق دینیه و بسط معالم و آداب شریعت شود، و خدای تعالی متّصف به تکلّم است، و از اوصاف جمیله او «متکلّم» است. ازاین‌جهت، در مقابل صمت در این روایت تکلّم را قرار نداده، بلکه هَذَر - به فتحتین - را، که عبارت از هذیان است و تکلّم به چیزهای بی‌معنا لاطائل است، قرار داده. پس، آنچه از جنود عقل است و در شرع و عقل مورد تحسین است، سکوت از هذیان و هذر است، و البته این سکوت و حفظِ زبان از لغو و باطل، از فضائل و کمالات انسانی است؛ بلکه اختیار زبان را داشتن و این مار سرکش را در تحت اختیار درآوردن از بزرگ‌ترین هنرمندی‌ها است که کمتر کسی می‌تواند به آن موفق شود، و اگر کسی دارای چنین قدرتی شد، از آفات و خطرات بسیاری محفوظ ماند؛ زیرا که زبان دارای آفات و خطرات بسیاری است؛ بعضی برای آن قریب بیست آفت ذکر کردند، و شاید از آن هم بیشتر باشد. بالجمله، کلام با آنکه از کمالات وجود است، و تکلُّم منشا کمالات بسیاری است که بدون آن، باب معارف مسدود می‌شد، و خدای تعالی در قرآن کریم مدح شایان از آن فرموده در سوره رحمن که می‌فرماید: (الرَّحْمنُ• ... خَلَقَ الْاِنْسانَ• عَلَّمَهُ الْبَیانَ) ؛ تعلیم بیان را در این آیه، مقدّم بر تمام نعمت‌ها داشته در مقام امتنان بر نوع انسانی؛ بااین‌وصف، چون اطمینان از سلامت آفات آن نمی‌شود پیدا کرد و در تحت اختیار آوردن زبان از مشکل‌ترین امور است، سکوت و صمت بر آن ترجیح دارد. ۲ - معنی روزه سکوتروزه سکوت به روزه‌ای اطلاق می‌شود که روزه دار علاوه بر خودداری از مفطرات، به قصد تقرّب به خدا، از سخن گفتن نيز خودداری کند. و از اقسام روزه حرام می باشد. امام خمینی در تحریرالوسیله با ذکر «صوم السکوت» در عداد روزه‌های حرام در معنای آن می‌نویسند: «بمعنی کونه کذلک منویّاً و لو فی بعض الیوم. و لا باس بالسکوت اذا لم یکن منویّاً و لو کان فی تمام الیوم.» یعنی: روزه سکوت به این معنی است که نیّت روزه سکوت و حرف نزدن نماید، اگرچه در بعضی از روز باشد، ولی اگر بدون نیّت، اگرچه تمام روز را سکوت کند، مانعی ندارد. و سر حرمت روزه سکوت آن است که اموری که امساک از آن واجب است معین و مشخص است و سکوت از آن‌ها نیست، پس اگر کسی سکوت را همانند آن‌ها قصد کند غیرمشروع بوده و حرمت تشریعی تحقق پیدا می‌کند. [۴]
فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة، ج۸، ص۳۳۶، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار (علیه‌السّلام)، ۱۳۸۱.
و علت حرمت روزه وصال، دلالت آیه شریفه (ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّیَامَ اِلَی اللَّیْلِ) بر وجوب اتمام روزه تا شب است و بعد از شب، خوردن و آشامیدن تا فجر مجاز است، پس اگر شب جزء قرار داده شود غیرمشروع است. [۶]
فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة، ج۸، ص۳۳۷، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار (علیه‌السّلام)، ۱۳۸۱.
۳ - احکام روزه سکوتبنابر تصريح برخی، روزه سکوت (صوم الصَّمت) نزد بنی اسرائيل مشروع بوده؛ ليکن اسلام از آن نهی کرده است. روزه سکوت در صورتی که ترک کلام جزء نيّت روزه باشد؛ بدين گونه که شخص، در نيّت خود سکوت را از قيود روزه قرار دهد، حرام است؛ خواه زمان سکوت همه روز باشد يا بخشی از آن؛ ليکن اختيار سکوت در طول روز بدون نيّت روزه اشکالی ندارد. ۴ - پانویس
۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۱۸۵. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |